Yeşil Mercimek Üretimi Ve Çözüm

Abdurrahman ZEYNAL

Erzurum.... "Daphan Ovası mercimeğin yuvası.." Evet bu bir slogandı... Bir zamanlar. Çocukluğumun geçtiği 1960-1974 yılları arasında mercimek üretmek köylüler için muhteşem bir değerdi. Daphan Ovasında buğday, çavdar, arpa ve mercimek ekilirdi.
Köylüler bir yıl buğday ektikleri tarlaya ertesi yıl mercimek ekerlerdi. Bu dönüşümlü ekim, arazinin verimini artırır, topraktaki azot bağlayıcı bakterilerin çoğalmasını sağlar,böylece üretim artışının en önemli sebebi olurdu. Nisan ayında karasabanla tohumlar tarlaya ekilir, Temmuz ayında başlayacak hasat mevsimine kadar yağmurların bol olması için dualar edilirdi.
Temmuz ayı gelince mercimekler yetişir, köylüler elleriyle yolacakları mercimek tarlalarının başında kamp kurar, adeta 15- 20 gün olağanüstü zor şartlarda mercimekler biçilir, horum yapılır, güneş altında kurumaya bırakılır, Ağustos ayı içinde toplanır, kağnı arabalarıyla harmana taşınır, harmana güzelce yayıldıktan sonra öküzlerin çektiği cem ile (Döven) sürülür , bu işlem sonucunda tığ yapılır, rüzgârın yardımıyla savrulur, saman ve tane'ler bir birinden ayrılır, mercimekler elendikten sonra tec yapılır, Bursalı tüccarların gelmesi beklenirdi.

Mercimeğin Satılması
Bursalı tüccarlar çuvallarla gelir, mercimeğin büyüklüğüne göre fiyat verir, anlaşma sağlanınca köylüler ürünlerini tüccara satar ve evde sevincin zirve yaptığına şahit olunurdu. O yıllar bir god(33 kg) tanelerin büyüklüğüne göre 60-66 lira arasında alıcı bulurdu. Yine o yıllarda bir çeyrek altın 22 lira idi. Yani bir god mercimek 3 çeyrek altın alıyordu.
Evin reisi bir kaç gün sonra şehrin yolunu tutar, kış boyunca lazım olan tüm giyecek, yiyecek türü malları alırdı. İlave olarak elektrik o zamanlar henüz köylere ulaşmadığı için bir kaç teneke gaz yağı da alınanlar arasındaydı.
Daphan ovasının mercimeğinin bir güzel özelliği vardı ki asla kurtlanmaz, bozulmazdı. Nemin en az olduğu ortamda ve soğuk iklimde yetişmiş olması bunda etkiliydi.
Tazegül, Karabıyık, Çay, Gökçebük, Başçakmak, Gelinkaya, Alaca, Çiğdemli ve diğer köyler mercimek üretiminde önemli bir yer tutardı.

Üretirken Tüketir Olduk 
Bir zamanlar mercimek üretiminde ihtiyacının fazlasını üreten ülkemizde ekim alanları ve üretim miktarı azalınca bugün ihtiyacı olan mercimeği Kanada'dan ithal ederek karşılar duruma düştü. 1980'li yıllarda Türkiye'den götürdüğü mercimeği kendi iklimine uygun hale getiren Kanada bugün dünyanın en büyük mercimek ihracatçısı konumunda. Dünyada tüketilen mercimeğin yaklaşık yüzde 70'ini Kanada karşılıyor. Türkiye'nin 2002'de 500 bin ton olan kırmızı mercimek üretimi 2017'de 370 bin tona gerilerken 65 bin ton olan yeşil mercimek üretimi azalarak 30 bin ton seviyesine indi. 2018 yılı için yeşil mercimek alım fiyatını ton başına 3 bin lira(kilogramı 3 tl) olarak açıklayan Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, desteklerle birlikte bu rakamın 3.790 TL'yi bulacağını belirtti. Bakan Pakdemirli, bu yılki yeşil mercimek üretiminin tahmini 38 bin ton olacağını kaydederken market raflarında satılan mercimeğin kilosu 10 lirayı geçmiş oldu.
Kanada Türkiye'den Götürdü, Türkiye'nin 10 Katı Kadar Üretiyor