Gamfiil

Mustafa Özbilge

Yine gam yükünün kervanı geldi,
Çekemem bu derdi de yavrum bölek seninle
Eremem Lokman’a çaresiz kaldım,
Çekemem bu derdi de yavrum bölek seninle

Halk edebiyatı hocam merhum Nurettin Albayrak’ın odasında, haftalık derslerimizden birindeydik. Derse başlamadan mutlaka çay ocağına telefonla önce ıhlamurları söylemeyi ihmal etmeyen gönlü geniş insan, bu defa içeri girer girmez bizi beklenmedik bir soruya muhatap kıldı.

“Gam yükü, nedir arkadaşlar?”

Afallamış halde birkaç şey geveledim. Hoca da yeni keşfettiği bir bilgiyi paylaşmanın acelesiyle hemen “mektup” cevabını verdi. Sonra da anlamı tek bir yere bağlamanın utanmışlığıyla “yani mektup olduğunu söyleyenler var” diyerek konuyu kapattı.

Muzaffer Sarısözen’in derlediği yukarıdaki Divriği türküsünü ne kadar dinlesem bu “gam yükü”nün mahiyeti beni hiç düşündürmemişti. Bazı şeylerin ne olduğunu, onu hissederek fakat tanımlamayarak biliriz. Hatta tanımlamak işin içerisine girerse bildiğimiz şeylerin çoğu bir anda uçuverir bellekten.

Fakat yanlış bilinen bir şeyin düzeltilmesi böyle değil. Mesela bu yazıyı yazarken de yanlış bildiğim bir şeyi fark ettim. Türkünün nakaratında geçen “bölek” kelimesi benim kulağımda hep “ölek” diye yer etmişti bu güne kadar. Dinlediğimiz türkülerin sözlerini okumayız ya genellikle.

Çekemem bu derdi de yavrum bölek seninle

Türküye dair duygu ve düşüncelerim, derdin çekilemediği takdirde, yerini ölüme bırakması üzerinde yoğunlaşmışken artık görüyorum ki bu türkü çekilemeyen derdin bölünüp paylaşılabileceğini ifade ediyor. Bu öyle bir mutluluk ki bende; bir laboratuvardaki bilim adamı da sayısız denemeden sonra yaptığı bir hatayı fark ettiğinde, benim bu halimden daha fazla neşelenemez sanırım.

Ölek değil, bölek…

Bölmenin, paylaşmanın, ortak olmanın sıcaklığını bu türküde yeniden keşfettim. Ölek seninle diye diye hep ölüyordum; ama bundan sonra yaşamak var, ölmeyeceğim. Derdimi benimle paylaşacak, bölüşecek birinin olma ihtimali hep var.

Bölek seninle… Bölüşek…

Gam yükü, ifadesi Karac’oğlan’ın türküleşmiş bir şiirinde de şöyle geçer.

Er isen erliğin meydana getir,
Kadir Mevlâ'm noksanımı sen yetir,
Bana derler gam yükünü sen götür,
Benim yük götürür dermanım mı var?

Bugün sağ olsa “Yükün bizatihi kendisi gamken bir de gama sebep olan nesneyi bulmaya, ha kederli bir mektup olsun ha bir ayrılık, bir ölüm, bir aşk ne fark eder Hocam, ne hacet!” demek isterdim. O, yükünü aldı da gitti. Yükü burada bıraktı da mı gitti yoksa? Bilmiyorum. Nasip olur, burada denmeyen orada denir birgün…

Benim yük götürür dermanım mı var?

Şiirde geçen “derman” kelimesi de ne kadar ilginç... Derdin zıddı olan dermanın yani şifanın, bu mısrada güç, kuvvet, tâkat, manasında kullanımı ne hoş. Yükü yüklenecek kişide mecâl yoksa onu omzuna alıp dolaşamaz, omuzlar çöker, yıkılır bir anda.

Oysa omuz ne güzel bir kelime, omuzlamak, omuzda taşımak, daha çok da omuz vermek… Kendi güçlü omzunu başkasına can olsun diye vermek, omuz omuza durmak, çalışmak, direnmek…

Olan oldu. “Savaşın Gazze’de tabiî bir âfet” olduğunu ayrıntılandıracak politik dozu yüksek bir yazı yazmak niyetiyle oturup yukarıdaki cümleleri yazıp sonunda şiirle bitirmek benim zayıf omuzlarıma düştü.

Omuz verin!

Hepimizin üzerine binmiş olan bu yüzkarası yüke karşı çökmemek için saf saf kötüler karşısında mukavemete duracak bir omza ihtiyacımız var. Yalnız taş duvar olmaz.

GAMFİİL

savaş tabiî bir âfettir gazzede,
bütün âfetler dâhil,
sayın isterseniz tek tek
üşenmeyin,
devrik bir isim cümlesi bu,
yüklem gamfiil.