Taraklı’da Esnaflık Bir Başkaymış

İzzettin KÖMÜRCÜ

Değerli okuyucular,

Bu hafta sizleri Taraklı’nın geçmişine, güvene ve samimiyete dayalı ticaret anlayışına doğru kısa ama anlamlı bir yolculuğa çıkarmak istedim. Bu sohbetin ilhamı ise önceki gün Dıngıldak Masa’da Nevzat Akay ile yaptığımız hoş bir sohbet sırasında doğdu. Eskiden çarşılar yalnızca alışveriş yapılan yerler değil, aynı zamanda insan ilişkilerinin en sıcak yaşandığı mekânlardı. O dönemin esnafı, müşterisine sadece mal satan biri değil; bir dost, bir komşu, bir sırdaş gibiydi.

Taraklı çarşıları, sohbetin, güvenin ve karşılıklı saygının hüküm sürdüğü yerlerdi. Bakkal dükkânları her ihtiyaca cevap verecek kadar çeşitliydi. Raflarda gazyağı, benzin, mazot gibi ürünler büyük varillerden tenekelere doldurularak litreyle satılır; zeytinyağı ve ayçiçek yağı tenekelerden cam şişelere konur, istenilen miktarda ölçülürdü. Bugünün paketli ürünlerle dolu raflarının yerinde o zamanlar kantar teraziler bulunurdu.

Sadece gıda değil, hayatın diğer pek çok ihtiyacı da bu dükkânlardan karşılanırdı. Cenazeler için kefen, pamuk, tütsü gibi malzemeler de bulunur; insanlar bir acı yaşadığında da yine bu dükkânlara uğrardı. Esnaf, müşterisine ticari değil, insani bir yaklaşımla davranırdı.

Manifatura dükkânlarında muşamba, orlon ip, dantel yumağı, yorgan ipliği ve iğnesi, düğme gibi ev gereçleri bulunurdu. Ev hanımları kışa hazırlık yapar, kimisi yorgan diker, kimisi çeyizlik dantel örerdi.

Düğün alışverişine çıkanlar eksiklerini çarşıdan tamamlar, pazardan dönerken dükkânlara uğrarlardı. Nakit para herkesin cebinde olmayacağından, esnaf güven esasına dayalı olarak veresiye defteri açar, “Harman sonu ödersin” derdi. Ne senet vardı, ne çek… Söz, namustu.

Köylerden gelen vatandaşlar, yumurtaları küfelerle pazara getirirdi. Esnaflar bu yumurtaları satın alır, dikkatlice samanla döşedikleri tabutlara yerleştirirdi. Her bir tabutun 666 yumurta aldığı söylenirdi. Bu yumurtalar, özenle istiflenerek İstanbul Eminönü’ne kadar ulaştırılırdı. Ne zahmetli, ne bereketli bir ticaretti..

Bazı bakkallar aynı zamanda nalburiye gibi de çalışırdı. Çivi, kürek, tel, çekiç gibi malzemelerle hayvan ilaçları bile bulunurdu. Tek bir dükkâna giren biri, evinin, tarlasının, hayvanının ihtiyacını bir arada karşılayabilirdi.

Cumartesi günü kurulan halk pazarı, Taraklı’nın en canlı günlerinden olurdu. Eskişehir, Bilecik, Bolu, Akyazı ve Nallıhan’dan insanlar pazara gelir, sadece alışveriş değil, kültürel etkileşim de yaşanırdı.

Panayır zamanları ise çarşı tam anlamıyla canlanırdı. Dükkânlar kalabalıklaşır, çalışan sayısı artar, müşteriyle tek tek ilgilenilirdi. Dışarıdan gelen misafirler, Taraklı esnafının kibar ve beyefendi duruşunu takdir ederdi.

Ali Yener, Burhanettin ve Ziyafettin Akay kardeşler, Ahmet Tezel gibi isimler dönemin unutulmayan esnaflarındandı. Kesme şeker çuvallarla satılır, bazı dükkânlarda kuyumculuk eşyaları bile bulunurdu. Taraklı çarşısı, adeta her şeyin bulunduğu bir merkezdi.

O günlerin esnafı sadece alışverişin değil, hayatın içindeydi. Her esnaf, uzaktan yakından müşterisinin düğününe ya da acılı gününe mutlaka katılır, ailesi gibi davranırdı. Arada maddi bir bağ değil, güçlü bir gönül bağı vardı. Bugünse büyük marketlerde alışveriş yapan müşteri, kasadaki görevlinin ismini bilmez, görevli de müşterinin yüzünü hatırlamaz. Ne bir selam, ne bir geçmiş olsun… Alışverişin samimiyeti yerini soğuk raflara ve barkodlu fişlere bıraktı.

Esnaf müşterisini ismiyle tanır; “Hakkını helal et”le başlayan alışveriş, “Afiyet olsun”la biterdi. Dürüstlük, samimiyet ve nezaket esnaflığın temeliydi. Kimse kandırılmaz, herkesin gönlü rahat olurdu.

Zamanla sistem değişti. Zincir marketler çoğaldı ama o sıcak sohbetler, güvenle yapılan alışverişler kayboldu. O güzel insanlar, o güzel dükkânlar artık yalnızca anılarda yaşıyor.

Geçmişin tozlu raflarında saklı kalan bu hatıraları sizlerle paylaşmak benim için büyük bir keyifti. Umarım satırlarımda o günlerin sıcaklığını hissedebilmişsinizdir.

Haftaya, yine başka bir konuda buluşmak dileğiyle...
Sevgiyle ve muhabbetle kalın.