Geri
Abdurrahman ZEYNAL Abdurrahman ZEYNAL Kalem

OSMANLIDA FAİZ VE ENFLASYON ÜZERİNE TARTIŞMALAR

Abdurrahman Zeynal Köşe Yazısı: Osmanlı'da Faiz ve Enflasyon Üzerine Tartışmalar Makalesi
Yayın: Güncelleme:

Osmanlı ekonomisi tarıma, gümrük gelirlerine ve gaza yani savaş ekonomisine dayanıyordu. Kuruluş ve yükseliş devirlerinde yapılan savaşlarda elde edilen ganimetler bir hayli fazlaydı. Ancak 1550'den sonra savaşlarda yeteri kadar ganimet alınmadığı gibi Hint seferide büyük külfetle sonuçlanmıştı. Devlet hazinesi ciddi sıkıntılara girdi.

İpek ve Baharat yolunun değişmesi, zaman zaman aksamalara uğraması ticari hayatı etkilemekle kalmamış, gümrük gelirlerinde azalmasına sebep olmuştu. 17. asırda İngilizlerin ipek yolunu Moskova üzerine kaydırması, Hindistan üzerinden deniz yoluyla gelen ürünlerin rota değiştirmesi, Süveyş kanalının açılması ciddi ekonomik kayıpları ortaya çıkarmıştı. 

Köylerde yaşayan nüfus artınca tarım alanında sıkıntılar baş gösterdi. Bunun sonucunda köylü gençler şehirlere gelip ya medrese talebesi oldular yada askeri düzen içinde leventler haline geldiler. Öyle ki İstanbul, Edirne, Bursa medreseleri tıklım tıklım öğrenciyle doldu. Köylerinden kopup gelen diğer gençler levet oldular. Böyle olunca tarımsal üretimde sıkıntılar baş gösterdi.

II. Selim, III. Murat döneminde ganimetler ve tarımsal üretim düşünce ülkede altın ve gümüş miktarı azaldı. Verilen cülus bahşişleri devleti hayli zor durumlara soktu. Diğer taraftan ekonomik daralma köylülerin vergi yükünü artırdı. Durum böyle olunca reayanın vergileri ödeyememe problemi ortaya çıktı. 

Hazine gelirlerinin azalması hükümeti yeni tedbirler almaya zorladı. Gelişen mali zorluklar karşısında akçeyi sık sık değiştirmek mecburiyetinde kalındı. Kalp ve kırık akçe piyasayı kaplayınca bozulmuş akçelerle gerçek altın akçeler, mübadele oyunları köylüleri zarara soktu. Altın tırtıklamalar gerçek altının gramajını düşürdü.

Köylü ve çiftçilerin para darlığına düşmesi Osmanlı İmparatorluğunun "ileri köy" projelerinin yara almasıyla sonuçlandı.

Üretici kesimin parasız hale gelmesi faizcileri harekete geçirdi. Muamele-i Şer'iye (faiz miktarı) % 10-15 olarak belirlenmişken faizciler bu oranı %30'lara çıkardılar. Hatta % 60 ile faiz verenler çoğaldı. Bu tarihlerde en iyi para kazanma faizcilik oldu. Rum, Ermeni, Yahudi zenginler bu işlerden büyük paralar kazandı. 

1600'lere doğru Anadolu ve Rumeli'de büyük sermaye sahipleri faizci oldular. Köylüler ürünlerini tefecilere kaptırdılar. Reaya büyük bir borç altına girince tarlalarını bu tefecilere kaptırdılar. Kısa sürede tarlanın sahibi olan çiftçi faizcinin yanında maraba, hızmeker durumuna düştü. Bu aynı zamanda köylerden şehirlere kontrolsüz göçü tetikledi. 

Hükümetler %15 üzerine faizle para verenlere cezalar uygulamak için fermanlar çıkarmasına karşılık Faizciler fermanları bile dinlemediler.

Para Vakıfları o yıllar önemli bir kurum durumundaydılar. Ebusuûd, İbn-i Kemal bu vakıflara izin verirken İmamı Birgivi Çivicizade gibiler şiddetli karşı çıktılar. Konuyla ilgili fetvalar verildi. Hatta bugünkü faizsiz bankacılık olaylarının alt yapısı bu Para Vakıflarına kadar götürüldü.

1774 Küçük Kaynarca anlaşmasından sonra bozulan ekonomik dengeler 1853 Kırım Harbinden sonra Osmanlının borçlanmasıyla sonuçlandı. Devlet Fransa ve İngiltere'den yüksek miktardaki faiz oranlarıyla borçlandı. Bu özellikle Müslüman ahaliyi, devlet memurlarını ve toprak sahibi Türk köylüsünü etkiledi. Sonuçta Tük köylüsü, memurları tefecilerden borçlanarak faizleri ödeyemez duruma düştü. Zengin Gayri Müslimler tefecilik yaparak Türk köylüsünün elinden toprakları alma yolunu seçtiler.

Mithat Paşa Niş valiliği sırasında köylülerin bu faizci zenginlerden kurtarmak için "Ziraat Sandığını" kurarak köylüleri ve maaşını alamayan memurları koruma yoluna gitti. İlerleyen yıllar Ziraat Sandıkları Ziraat Bankasına dönüştü. 

Kaynakça:

  • Prof. Dr. Mustafa Akdağ, Türk Halkının Dirlik Düzenlik Kavgası. Celali İsyanları. İstanbul 1975.
  • Halil İnalcık,“Devlet-i Aliyye” Cilt.1-2, İstanbul 2017
  • Prof. Şevket Pamuk Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara 2008. 
  • Prof . Dr. Mustafa Akdağ’ın “Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi” Cilt.2.
  • Ziya Uygur, Osmanlı Devletinde Enflasyon ve Toplumsal Düzene Etkileri 1998 
#abdurrahman-zeynal #makale #osmanli #enflasyon #faiz

Yorumunuzu Ekleyin

Adı-Soyad
E-Posta
Yorum
İşlemin Sonucu
  • Yorumlar T.C. Yasalarına aykırı olamaz.
  • Hakaret içeren yorumlar, yayınlanmasa bile yasal mercilere iletilebilir
  • KVKK Kapsamında, bilgileriniz, yasal merciler hariç kimseyle paylaşılmaz.
  • Formda doldurduğunuz bilgiler ve IP adresiniz sisteme kaydedilir.
  • Yorumunuz onaylanıp yayınlandığında, sadece yorum, isim ve yorum tarih saati gösterilir.

YAZARIN SON YAZILARI

TÜRKÇENİN MUHTEŞEMLİĞİ

TÜRKÇENİN MUHTEŞEMLİĞİ

Sultan Abdülhamit'in isteğiyle anayasanın metnine 18. madde olarak Türkçe girdi.
HALK HİKAYELERİ VE ÖNEMİ

HALK HİKAYELERİ VE ÖNEMİ

Yıllarca hikayeleri destanları okuya okuya onları ezberlemiş dinleyenlere kışın uzun kış gecelerinde anlatarak gençliğimi geçirmiştim
DERS KİTAPLARI VE MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

DERS KİTAPLARI VE MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

Yeni kitap demek para demek, emek demek, kağıt demek...
Ciddi Sorunlarımız Varken Kavga Etmek Niye?

Ciddi Sorunlarımız Varken Kavga Etmek Niye?

Devletimizi güçlü, milletimizi Çanakkale, Sakarya, Dumlupınar ruhuyla bir arada tutmaları zarurettir. Bu konuda gayret gösteren her kişi, kurum başımın tacıdır.
ÖLÜM VE MEZAR TAŞI

ÖLÜM VE MEZAR TAŞI

Abdurrahman Zeynal Köşe Yazısı
BİR ZAMANLAR

BİR ZAMANLAR

Toplum içinde çiklet çiğnenmediği, ağızda sigara varken bir yere girilmediği, sokak ortasında durarak konuşma yapılmadığı, yüksek sesle konuşmanın terk edep olduğu zamanlar....

GENEL BİLGİLER

Taraklı

Taraklı

Taraklı Nerede, Taraklı'nın tarihi ve coğrafi özellikleri
Taraklı Otobüs Saatleri

Taraklı Otobüs Saatleri

Ağustos 2023 Güncel Taraklı - Sakarya Otobüs Kalkış Saatleri, Taraklı Otobüs Saatler 2021, Taraklı Otobüs Tarifesi, Taraklı Sakarya ilk otobüs ne zaman? Taraklı - Sakarya Son Otobüs Ne zaman? Sakarya Taraklı İlk Otobüs Ne Zaman, Sakarya Taraklı Otobüs Saatleri, Taraklı Koop Otobüs Saatleri
Taraklı'da Gezilecek Yerler

Taraklı'da Gezilecek Yerler

Taraklı'ya geldiğinizde gezilecek yerler neresidir? Taraklı'nın en popüler gezilecek yerleri yazımızda.
Taraklı Termal Turizmi

Taraklı Termal Turizmi

Taraklı'da termal turizmi, Türkiye'deki belli başlı noktalardan biri haline gelmiştir.